Сентябрь 8,9 хүннеринде Кызыл хоорайга ("Алдын-Булак" болгаш "Азия төвү" комплекстеринге) "Азия төвүнге ужуражылгалар" деп Красноярск край, Хакас, Алтай Республикалардан, Кемерово, Иркутск областарындан делегацияларның болгаш өске-даа регионнарның киржилгези-биле улуг фестиваль болуп эртер.
Аңаа ус-шеверлерниң ажылдарының делгелгези, республикада чурттап чоруур диаспораларның дерилгелери, чоннарның байырлалдары болгаш ёзулалдарының көрүлделери, мастер-класстар болгаш байырлыг концерттер болуп эртер.
Тываның шупту кожууннары ук фестивальга белеткенип эгелей берген. Бо хүнде фестивальдың Тывадан киржикчилери 15 ёзулалдарны болгаш 16 байырлалдарны көргүзерин бадыткаан.
********************************************************************************
Тыва чоннуң дойлары. Куда.
Дойлар – эрткен төөгүлүг оруувус, дээр Деңгер чүдүлгевис тыва кижиниң амыдыралында үш улуг дой бар деп санаттынар. Кижи төрүттүннер, келир үениң салгалын бодарадып, өг-бүле тудуп чурттаар, оон, үези келирге, чырык өртемчейден чарлып чоруур.
Бистин өгбелеривис бо болуушкуннар-биле холбашкан ханы уткалыг ёзулалдарны эрттирип чораан.
Куда
Эрги Тываның кудазы ада-өгбе дамчып келген онзагай езулалдыг. Куда дээрге хып дээн чалыы назынныг оол-даа, кыс-даа кижиниң ада-иезиниң өөнден аңгыланып үнери болгаш тускай амыдырап эгелээни болур. Бурун шагда тываларның кудазы бир янзы чораан болгаш сагып эртер тус-тус үелерлиг тургулаан.
1. Кыс уругнуң ужазының адаанга өшкү дүгүн (чөөгүн) салыры
Кыштаг чуртка Сат Чамбалдың өө турган дижик. Ол өгнүң ээзи кадай кыс уруг божаан дижик, өске бир кыштагда Монгуш Болаттың бир оолдуг өө турган дижик. Ол оолдуң авазы өшкү дүгүн хоюдүр дыткаш, төгериктей дүргектээш, чаа төрүттүнген кыс уругнуң ада-иезиниң өөнге чеде бээр. Оолдуң, авазы хүндүткелдиң ёзулалын кылгаш, кавайда чаш уругнуң, баан оваарымчалыг чешкеш:
– Урууңарны соонда келин кылып алыр мен — деп чугаалааш, төгериктей дүргектээн өшкү дүгүн хойнундан ужулгаш, чаш уругнуң ужазының адаанга салгаш, кавайлап каар. Кавайда чаш уругнуң иези Монгуштарның талазындан келин айтырып келген кадайже хүндүткелдиг көргеш:
– Чаа харын, ындыг-даа ыйнаан – деп каар.
Оолдуң адазы кижи келин айтырып келген болза, кавайда кыс уругнуң адазынга оттук-дажын берип каар ёзулал турган. Кавайда чаш уругнуң адазы келин айтырып келген ашактыва чазык-чаагай болгаагаш:
– Чаа харын, ындыг-ла бооп-тур ийин – деп каар.
Эрги Тывага куда ёзулалы, кыс уруг кавайга турда-ла, эгелээр турган, ол чүл дээрге, кедизинде баргаш, ол уруг өзүп келир, ынчан ону оглунга кадай кылдыр ап бээр. Үш ада дужундан бээр хан төрел кижилер кудашкылар болбас болгаш оларның оглу, кызы ашак-кадай болбас чурумнуг турган, шаандагы тывалар ол ёзулалды тергиин ыдык сагыыр чораан.....
Уланчызы https://vk.com/event214115894?w=wall-214115894_7
"АЗИЯ ТӨВҮНГЕ УЖУРАЖЫЛГАЛАР" - регионнар аразынга этниктиг байырлалдар болгаш ёзулалдар фестивалы
13 Июл.
